بذرمال کردن، فرآیندی است که طی آن بذور با ترکیبات مغذی و قارچ‌کش‌ها پوشش داده می‌شوند تا از پاتوژن‌ها محافظت شده و توانایی جوانه‌زنی و رشد اولیه آن‌ها بهینه شود. این روش یکی از راهکارهای مؤثر در افزایش کمیت و کیفیت محصول به ویژه در گیاهانی مانند گندم و جو است.
مزایای بذرمال عبارتند از:
- افزایش موفقیت در جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه
- ایجاد مقاومت در برابر عوامل محدودکننده محیطی
- یکنواختی سبز شدن در مزرعه
با توجه به اهمیت این روش، استفاده از بذرمال مناسب باعث می‌شود تا سطح سبز یکنواخت و مطلوب در مزارع ایجاد شود و سیستم ریشه‌ای قوی در گیاه شکل بگیرد. این موضوع به ویژه در کشت دیم، خاک‌های سبک، شور یا فقیر از نظر مواد آلی، اهمیت بالایی دارد.
عوامل محدودکننده جوانه‌زنی:
جوانه‌زنی بذور تحت تأثیر عوامل مختلف فیزیکی، شیمیایی و میکروبی قرار دارد:
- عوامل فیزیکی: تهویه نامناسب خاک، درصد بالای رس یا شن و کاهش ظرفیت نگهداری آب
- عوامل شیمیایی: وجود سدیم، شوری خاک و فشار اسمزی منفی که مانع جذب آب توسط بذر می‌شود.
- عوامل میکروبی: میکروارگانیسم‌های غیرمفید که با ترشح توکسین باعث کاهش رشد اولیه می‌شوند.
با حذف یا کاهش این عوامل، موفقیت در جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاه به شدت افزایش می‌یابد.
در این مقاله با فرآیند بذرمال آشنا شده و تاثیرات آن روی رشد، جوانه‌زنی و عملکرد گندم و جو را مشاهده می‌کنید. مطالعه این مقاله برای کشاورزان، کارشناسان، محققان بخش کشاورزی، دانشجویان و تمامی کسانی که به دنبال افزایش کیفیت و کمیت محصولات گندم و جو هستند، پیشنهاد می‌شود.
بذرمال چیست؟
بذرمال کردن فرآیندی است که طی آن بذور با ترکیبات مغذی و آفت‌کش‌ها پوشش داده می‌شوند تا از خسارت پاتوژن‌ها محافظت شود، همچنین جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاه بهبود یابد و یکنواختی سبز شدن مزرعه تضمین شود. این روش با افزایش درصد جوانه‌زنی، استقرار گیاهچه‌های سالم، تقویت ریشه‌های اولیه و تامین عناصر غذایی ضروری برای مراحل ابتدایی رشد، نقش مهمی در افزایش کمیت و کیفیت محصول دارد و به ویژه در کشت گندم و جو، خاک‌های سبک، شور یا فقیر از مواد آلی و کشت دیم اهمیت بالایی دارد.
فواید بذرمال کردن بذور:
بذرمال کردن بذور یکی از روش‌های پیشرفته در کشاورزی است که تاثیر مستقیم بر جوانه‌زنی، رشد اولیه و کیفیت محصول دارد. فواید اصلی بذرمال عبارتند از:
۱. موفقیت در جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه:
- افزایش درصد جوانه‌زنی بذور حتی در شرایط محیطی نامطلوب
- استقرار بهتر گیاهچه‌ها
۲. مقابله با عوامل محدودکننده رشد:
- محافظت در برابر عوامل فیزیکی مثل تهویه نامناسب خاک
- کاهش اثر عوامل شیمیایی مانند شوری
- کنترل عوامل میکروبی مضر که باعث کاهش رشد گیاه می‌شوند.
۳. یکنواختی جوانه‌زنی بذور:
- ایجاد سطح سبز یکنواخت مزرعه
- تسهیل در مدیریت مزرعه و برنامه‌ریزی کاشت و برداشت
۴. موفقیت در رشد اولیه در رقابت با علف‌های هرز
۵. کاهش مصرف سموم و حفظ محیط زیست
اهمیت بذرمال قبل از کشت:
حتی خاک‌های زراعی مطلوب ممکن است دارای عوامل محدودکننده فیزیکی، شیمیایی یا میکروبی باشند که باعث کاهش موفقیت در جوانه‌زنی و رشد اولیه می‌شوند. استفاده از بذرمال مناسب می‌تواند:
- این عوامل محدودکننده را کاهش دهد.
- سیستم ریشه اولیه و ریشه‌های ثانویه قوی ایجاد کند.
- یکنواختی سبز شدن مزرعه را تضمین کند.
روش‌های بذرمال کردن بذور:
برای بذرمال کردن می‌توان از روش‌های مختلف استفاده کرد که بسته به وسعت مزرعه، تجهیزات موجود و نوع محصول متفاوت است:
۱. روش دستی:
- مناسب مزارع کوچک و تعداد کم بذر
- بذرها با دست و با مخلوط کردن مواد مغذی یا قارچ‌کش‌ها پوشش داده می‌شوند.
- نیازمند دقت بالا برای یکنواختی پوشش
۲. ضدعفونی با بشکه‌های مخصوص:
- برای حجم متوسط بذرها
- بذور در بشکه‌های چرخان با قارچ‌کش یا کود پوشانده می‌شوند.
- یکنواختی و سرعت بالاتر نسبت به روش دستی
۳. ضدعفونی با ماشین بوجاری و تجهیزات مکانیزه:
- مناسب مزارع بزرگ و صنعتی
- قابلیت کنترل دقیق دُز مواد و پوشش یکنواخت
- کاهش زمان و هزینه نیروی انسانی
روش‌های بذرمال کردن بذور:
محصولات مناسب بذرمال گندم و جو:
| محصول | نوع مواد فعال | فواید اصلی |
| ایپرودیون + کاربندازیم (رورال تی اس) | قارچ‌کش + محافظت بذر | کنترل بیماری‌های بذرزاد و افزایش جوانه‌زنی |
| کاربوکسین-تیرام (ویتاواکس تیرام) | قارچ‌کش | محافظت در برابر قارچ‌های خاک‌زاد |
| کاربندازیم | قارچ‌کش | کنترل عوامل بیماری‌زا و کاهش مصرف سموم در داشت |
| اسید هیومیک (مایع یا پودری) | محرک رشد | افزایش سرعت و درصد جوانه‌زنی، بهبود نفوذپذیری خاک و فعال کردن میکروارگانیسم‌های مفید |
| سولفات روی | ریزمغذی | افزایش قدرت و یکنواختی جوانه‌زنی، رشد رویشی، استقرار بهتر گیاهچه و ریشه‌دهی قوی |
| بایوویتال | باکتری Bacillus subtilis | موثر در کاهش خسارت پوسیدگی بذر، گیاهچه میری، بوته میری و پژمردگی |
| جلبک دریایی | آسکوفیلوم نودوسوم | مقاومت در برابر تنش های محیطی و بهبود عملکرد در فاز زایشی |
| اسید آمینه | ترکیبات آلی | تأمین انرژی گیاه برای کل مراحل رشد رویشی، گلدهی و میوه دهی |
فواید استفاده از ترکیبات بذرمال:
- قارچ‌کش‌ها: کاهش بیماری‌های بذرزاد و مصرف سموم در طول فصل
- سولفات روی: فزایش قدرت جوانه‌زنی، یکنواختی سبز شدن و مقاومت در برابر بیماری‌ها و تنش‌ها
- اسید هیومیک: افزایش سرعت و درصد جوانه‌زنی، بهبود جذب نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم و فعال کردن میکروارگانیسم‌های مفید خاک
- اسید آمینه: تأمین انرژی گیاه برای کل مراحل رشد رویشی، گلدهی و میوه دهی و افزایش مقاومت در برابر آفات و بیماری ها
- جلبک دریایی: محرک رشد گیاهان، مقاومت در برابر تنش های محیطی و بهبود عملکرد در فاز زایشی
- بایوویتال: موثر در کاهش خسارت پوسیدگی بذر، گیاهچه میری، بوته میری و پژمردگی و موثر در ایجاد مقاومت در گیاهان
نکات کاربردی:
- مخلوط کردن ترکیبات طبق فرمول توصیه‌شده و نگه داشتن بذرها نیم ساعت زیر سایه قبل از کاشت
- بذرمال اهمیت ویژه‌ای در کشت دیم و خاک‌های سبک، شور یا فقیر از مواد آلی دارد.
- استفاده صحیح باعث ایجاد گیاهچه‌های یکنواخت با سیستم ریشه‌ای قوی می‌شود.
جمع‌بندی:
بذرمال کردن، روشی مؤثر برای افزایش جوانه‌زنی، استقرار گیاهچه و یکنواختی سبز شدن مزارع است. با استفاده از ترکیبات مناسب مانند قارچ‌کش‌ها، اسید هیومیک، سولفات روی، اسید آمینه، جلبک دریایی و ترکیب بیولوژیک بایوویتال، می‌توان عوامل محدودکننده فیزیکی، شیمیایی و میکروبی را کاهش داد و کیفیت و کمیت محصول گندم و جو را افزایش داد.
فواید اصلی بذرمال:
- تضمین موفقیت در جوانه‌زنی و رشد اولیه
- محافظت گیاه در برابر عوامل محدودکننده و بیماری‌ها
- ایجاد گیاهچه‌های یکنواخت و ریشه‌های قوی
- کاهش مصرف سموم و افزایش بهره‌وری مزرعه
استفاده از روش‌ها و محصولات مناسب بذرمال به ویژه در کشت دیم و خاک‌های سبک، شور یا فقیر از مواد آلی اهمیت ویژه‌ای دارد و می‌تواند تاثیر مستقیم بر عملکرد و سودآوری کشاورزان داشته باشد.
سوالات متداول:
بذرمال فرآیندی است که بذور با مواد مغذی و آفت‌کش‌ها پوشش داده می‌شوند تا از آفات و بیمارگرها محافظت شده و رشد اولیه گیاه بهینه شود.
قبل از کاشت و حدود نیم ساعت قبل از ورود بذرها به خاک و زیر سایه نگهداری شود.
قارچ‌کش‌ها، اسید هیومیک، سولفات روی و سایر ریزمغذی‌ها بر اساس نوع محصول و نیاز خاک.
افزایش درصد جوانه‌زنی، یکنواختی سبز شدن، ایجاد ریشه‌های قوی و کاهش مصرف سموم.
در کشت دیم، خاک‌های سبک، شور یا فقیر از مواد آلی، بذرمال اهمیت بالاتری دارد.
