برنامه تغذیه حرفه‌ای پسته؛ راهنمای کامل کوددهی از اسفند تا برداشت
پسته یکی از محصولات مهم کشاورزی و صادراتی ایران است که کیفیت و کمیت آن بطور مستقیم تحت تأثیر تغذیه صحیح و زمان‌بندی دقیق کوددهی قرار دارد. این مقاله برنامه‌ای جامع و مرحله‌به‌مرحله برای تغذیه درختان پسته از آغاز فصل رشد در اسفند تا پس از برداشت ارائه می‌دهد.
پسته یکی از محصولات استراتژیک و صادراتی ایران است که کیفیت و کمیت محصول آن به‌شدت تحت تأثیر تغذیه صحیح و به‌موقع قرار دارد. یک برنامه کوددهی اصولی می‌تواند ضمن افزایش عملکرد باغ، کیفیت مغز، یکنواختی دانه و مقاومت در برابر تنش‌های محیطی را بهبود بخشد.
برنامه تغذیه پسته باید با توجه به مراحل رشد در طول فصل، نیازهای غذایی در هر فاز، نوع خاک و شرایط آب و هوایی منطقه تنظیم شود. در این برنامه با استفاده از ترکیبی از کودهای آلی، شیمیایی و محرک‌های رشد تلاش می‌شود عناصر اصلی (NPK)، عناصر ریزمغذی و مواد آلی بطور متوازن به گیاه برسند.
این راهنما شامل توصیه‌های مرحله‌به‌مرحله از آب استارت اسفند ماه تا کوددهی پس از برداشت است که توسط ترکیبی از محلول‌پاشی و کود آبیاری اجرا می‌شود تا حداکثر بهره‌وری از منابع و بیشترین سودآوری برای باغدار حاصل شود.
مرحله اول – اسفند ماه (آب استارت)
هدف:
هدف از این مرحله، شروع فصل رشد با تأمین مواد غذایی پایه و تحریک ریشه برای جذب حداکثری عناصر به‌خصوص در خاک سرد اواخر زمستان می‌باشد. این مرحله پایه‌گذار رشد قوی شاخه‌ها و جوانه‌ها در بهار است.
این مرحله بهتر است در اولین آبیاری پایان زمستان انجام شود.
هدف اصلی، فعال‌سازی ریشه و تأمین نیتروژن، فسفر، پتاسیم و ریزمغذی‌ها برای شروع رشد جوانه‌هاست.
در خاک‌های سنگین یا مناطق با بارندگی زمستانی بالا بهتر است کودها در دو بخش تقسیم شوند تا از شستشوی عناصر جلوگیری شود.
مرحله دوم – فروت‌ست (تورم جوانه‌ها یا زنبوری‌شدن)
هدف اصلی:
این مرحله حکم «بیدار کردن» باغ پسته را دارد. در این زمان، جوانه‌ها متورم شده و آماده شکوفایی هستند، بنابراین باید به آن‌ها انرژی و مواد غذایی متمرکز بدهیم تا رشد گل‌ها و تشکیل میوه به بهترین شکل ممکن انجام شود.
روش و ترکیب تغذیه‌ای:
محلول‌پاشی:
آمینوکلات‌روی: 3 در هزار (روی در این مرحله مثل کلید استارت برای باز شدن کامل گل‌ها عمل می‌کند).
بور اتانول‌آمین: 3 در هزار (بور، مسئول تقسیم سلولی و جلوگیری از پوکی میوه است).
نیترات کلسیم:۳ در هزار (کلسیم در این مرحله مثل اسکلت‌ساز میوه عمل کرده و کیفیت پوسته را تضمین می‌کند).
نکات طلایی این مرحله:
محلول‌پاشی حتماً صبح زود یا عصر انجام شود تا برگ‌ها نسوزند.
بهتر است pH آب محلول‌پاشی بین ۵/۵ تا ۶/۵ باشد تا جذب عناصر کامل شود.
ترکیب بور و روی در این مرحله، آینده عملکرد باغ را تعیین می‌کند. حذف یا کمبود آن‌ها مساوی با کاهش باردهی است.
این مرحله به نوعی «سرمایه‌گذاری بهاری» برای برداشت محصول است. هرچه دقیق‌تر انجام شود، برداشت پرکیفیت‌تر خواهد بود.
مرحله سوم – پس از ارزنی شدن میوه پسته
هدف اصلی:
در این مرحله، میوه‌های تازه تشکیل‌شده وارد فاز رشد اولیه خود می‌شوند و نیاز تغذیه‌ای آن‌ها بطور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. هرگونه کمبود عناصر غذایی در این زمان می‌تواند منجر به کاهش اندازه، ضعف پوسته و افت کیفیت نهایی محصول شود. بنابراین تأمین متعادل عناصر ماکرو و میکرو به همراه مواد محرک رشد برای دستیابی به حداکثر عملکرد ضروری است.
برنامه تغذیه‌ای پیشنهادی:
۱. محلول‌پاشی: نوبت اول
مونوپتاسیم فسفات: ۳ در هزار (تأمین فسفر برای توسعه ریشه و پتاسیم برای بهبود استحکام و کیفیت میوه)
اسیدآمینه: ۱ در هزار (افزایش رشد سلولی و کاهش اثرات تنش)
۲. محلول‌پاشی: نوبت دوم (۱۰ روز بعد)
سیلیکات پتاسیم: ۳ در هزار (افزایش مقاومت گیاه نسبت به تنش‌های محیطی و تقویت ساختار پوسته)
۳. همراه با آبیاری:
کود ۲۰-۲۰-۲۰: ۱۰ کیلوگرم در هکتار (تغذیه متعادل نیتروژن، فسفر و پتاسیم)
نیترات کلسیم: ۲۵ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار (تقویت پوسته و جلوگیری از ترک خوردگی)
سولوپتاس: ۴۰ کیلوگرم در هکتار (افزایش پتاسیم برای بهبود انتقال قند به میوه)
بور اتانول‌آمین: ۲۰ لیتر در هکتار (افزایش تلقیح و جلوگیری از ریزش میوه)
گوگرد پتاس مایع:۱۰ لیتر در هکتار (بهبود جذب عناصر و کمک به کنترل بیماری‌ها)
سولفات منگنز: ۱۰ کیلوگرم در هکتار (فعال‌سازی آنزیم‌های مؤثر در رشد)
سولفات روی: 15 کیلوگرم در هکتار (ضروری برای سنتز پروتئین و هورمون‌های رشد)
توصیه‌های مدیریتی:
حفظ یکنواختی رطوبت خاک و جلوگیری از تنش آبی در این دوره اهمیت حیاتی دارد.
رعایت ملاحظات اختلاط کودها برای جلوگیری از بروز واکنش‌های نامطلوب الزامی است.
استفاده همزمان پتاسیم و بور در این فاز، نقش کلیدی در افزایش درشتی و پرشدگی مغز پسته دارد.
مرحله چهارم – مرحله رشد میوه پسته
هدف اصلی:
در این مرحله، میوه‌ها به سرعت در حال بزرگ‌شدن هستند و حجم سلولی افزایش می‌یابد. هرگونه کمبود غذایی در این بازه، مستقیماً روی اندازه نهایی میوه، ضخامت پوسته و درصد خندانی تأثیر می‌گذارد. تغذیه صحیح در این زمان، پایه‌گذار کیفیت ظاهری و بازارپسندی محصول است.
اسیدآمینه:۱ در هزار (کمک به رشد یکنواخت و کاهش استرس گرمایی)
۲. همراه با آبیاری:(هر ۲۰ روز یک‌بار تکرار شود).
کود ۲۰-۲۰-۲۰:۱۰کیلوگرم در هکتار (تغذیه متعادل نیتروژن، فسفر و پتاسیم)
سولفات پتاسیم: 30 کیلوگرم در هکتار (افزایش پتاسیم برای پر شدن بهتر میوه)
بور اتانول‌آمین: ۲۰ لیتر در هکتار (بهبود عملکرد گرده‌افشانی و استحکام میوه)
اسید هیومیک: ۱ کیلوگرم در هکتار (افزایش جذب عناصر و بهبود ساختمان خاک)
توصیه‌های مدیریتی:
استفاده از کودهای پتاسه در این مرحله، مستقیماً در بهبود رنگ، طعم و درصد خندانی نقش دارد.
آبیاری منظم و بدون تنش برای جلوگیری از پوکی مغز ضروری است.
محلول‌پاشی در ساعات خنک روز (صبح زود یا عصر) انجام شود تا جذب بهینه باشد.
مرحله پنجم – مرحله پر شدن مغز پسته
هدف اصلی:
این مرحله حساس‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین بخش چرخه رشد پسته است. پر شدن کامل مغز، رنگ‌گیری مطلوب و افزایش وزن خشک محصول در این بازه اتفاق می‌افتد. هرگونه کمبود عناصر غذایی در این زمان می‌تواند باعث پوکی، کاهش درصد خندانی، افت بازارپسندی و کاهش ارزش صادراتی محصول شود.
برنامه تغذیه‌ای پیشنهادی:
۱. محلول‌پاشی
آمینوکلات‌روی: ۳ در هزار (افزایش آنزیم‌سازی و بهبود تقسیم سلولی مغز)
بور اتانول‌آمین: ۱/۵ تا ۳ در هزار (تقویت انتقال مواد قندی و پر شدن یکنواخت مغز)
نیترات پتاسیم: ۵ در هزار (افزایش فشار اسمزی و انتقال قند به مغز)
نیترات کلسیم:۳ در هزار (استحکام پوسته و کاهش ریزش میوه)
۲. همراه با آبیاری:
نیترات کلسیم: ۲۵ کیلوگرم در هکتار (بهبود کیفیت پوسته و کاهش شکستن غیرطبیعی)
اوره فسفات: 30 کیلوگرم در هکتار (تأمین فسفر برای انرژی‌زایی و رشد مغز)
نکات مدیریتی ویژه:
در این مرحله، نیاز به عناصر پتاسیم و کلسیم در اوج خود قرار دارد؛ هرگونه تأخیر یا کاهش در مصرف این عناصر، اثر مستقیم بر کیفیت نهایی محصول دارد.
آبیاری باید یکنواخت و بدون نوسان باشد؛ تنش آبی می‌تواند موجب پوکی و نامنظم شدن خندانی شود.
در محلول‌پاشی، از آب با pH تنظیم‌شده (حدود ۶) استفاده کنید تا جذب عناصر افزایش یابد.
به دلیل تراکم بالای میوه بهتر است محلول‌پاشی با نازل‌های مه‌پاش و فشار مناسب انجام شود تا تمام سطح میوه و برگ پوشش داده شود.
مرحله ششم – تغذیه بعد از برداشت پسته
هدف اصلی:
پس از برداشت، انرژی درختان پسته به شدت تحلیل رفته‌است. ذخایر مواد غذایی برگ‌ها و اندام‌های ذخیره‌ای کاهش یافته و درخت وارد فاز ترمیم و آماده‌سازی برای خواب زمستانی می‌شود. این مرحله کلیدی است زیرا میزان ذخایر غذایی و قدرت جوانه‌ها در بهار آینده به مدیریت تغذیه‌ای همین دوره وابسته است.
برنامه تغذیه‌ای پیشنهادی:
همراه با آبیاری
نیترات کلسیم: ۲۵ کیلوگرم در هکتار (افزایش استحکام بافت‌ها و کمک به انتقال قند به ریشه)
اوره فسفات: ۳۰ کیلوگرم در هکتار (تأمین فسفر برای توسعه ریشه‌های جدید و بازیابی انرژی درخت)
ملاحظات اجرایی:
آبیاری پس از برداشت باید سبک ولی منظم باشد تا ریشه‌ها فرصت جذب مواد غذایی را داشته باشند.
مصرف فسفر و کلسیم در این مرحله باعث تقویت ریشه و افزایش مقاومت درخت در برابر سرمای زمستان می‌شود.
بهتر است کوددهی تا پیش از ریزش کامل برگ‌ها انجام شود تا فتوسنتز و جریان شیره گیاهی به انتقال عناصر کمک کند.
در باغ‌هایی که علائم کمبود ریزمغذی مشاهده می‌شود، می‌توان محلول‌پاشی تکمیلی روی برگ‌های باقی‌مانده انجام داد.
برای دریافت برنامه تغذیه اختصاصی و متناسب با شرایط باغ خود، می‌توانید با کارشناسان ما در کلینیک گیاه‌پزشکی فارمر در تماس باشید و از مشاوره تخصصی بهره‌مند شوید.
سخن پایانی:
تغذیه صحیح و زمان‌بندی دقیق کوددهی در باغات پسته، کلید موفقیت در افزایش عملکرد و کیفیت محصول است. برنامه ارائه‌شده در این مقاله با توجه به مراحل مختلف رشد درخت پسته، نیازهای غذایی متنوع و شرایط اقلیمی، راهنمای کاملی برای تغذیه اصولی باغ است. اجرای دقیق این برنامه موجب رشد بهتر جوانه‌ها، توسعه میوه‌های سالم و درشت، کاهش ریزش و ترک‌خوردگی میوه و افزایش مقاومت درختان در برابر تنش‌ها می‌شود. همچنین تغذیه بعد از برداشت به بازسازی ذخایر غذایی و آماده‌سازی درختان برای فصل آینده کمک شایانی می‌کند. رعایت این اصول باعث می‌شود تا باغداران پسته، بیشترین بهره‌وری و سودآوری را از باغ‌های خود به دست آورند.
انگل سس یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد یونجه است. این انگل با تخلیه مواد غذایی از بوته‌های یونجه موجب کاهش تراکم و کیفیت محصول می‌شود. بهترین روش مدیریت شامل کنترل مکانیکی و زراعی و سمپاشی هدفمند با گلایفوزیت و ایمازتاپیر است. رعایت زمان و دُز مناسب مصرف علف‌کش‌ها باعث کاهش رشد سس و حفظ عملکرد یونجه می‌شود.
چالکود یکی از مهم‌ترین و موثرترین روش‌ها برای کوددهی زمستانه درختان میوه است که با حفر چاله در اطراف سایه‌انداز درخت و پر کردن آن با ترکیبی از کودهای آلی و شیمیایی انجام می‌شود. این روش علاوه بر افزایش جذب عناصر غذایی، موجب بهبود تهویه خاک، توسعه ریشه‌های جوان، افزایش مقاومت درختان در برابر تنش‌های محیطی و بالا رفتن کیفیت و کمیت محصول می‌گردد.
کود فروت ست یک مکمل غذایی تخصصی برای بهبود گلدهی، رشد زایشی و کیفیت میوه‌ها می‌باشد. این کود با تامین عناصر حیاتی مانند نیتروژن، بور و روی، از ریزش گل و میوه جلوگیری کرده و مقاومت گیاه در برابر سرما و تنش‌های محیطی را افزایش می‌دهد. استفاده به‌موقع از این کود پس از برداشت و در مرحله تورم جوانه‌ها، تاثیر مستقیمی بر افزایش عملکرد و کیفیت محصول سال آینده دارد.
پس از برداشت پسته، مدیریت تغذیه و آبیاری نقش کلیدی در سلامت درخت و کیفیت محصول سال آینده دارد. ترکیب صحیح کودآبیاری شامل نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم و عناصر ریزمغذی مانند بور، روی و مس همراه با محلول‌پاشی مناسب، باعث بازجذب عناصر و تقویت جوانه‌ها می‌شود.
