مدیریت شیمیایی بیماری زنگ زرد گندم

بر اساس توصیه‌های دکتر مجتبی اسکندری – مدیر فنی گروه شرکت‌های «اکیدا» در برنامه زنده شبکه برکت

گندم به عنوان یک محصول استراتژیک و حیاتی، نقشی حیاتی در امنیت غذایی کشور دارد. هرگونه کاهش عملکرد این محصول می‌تواند تبعات جدی اقتصادی و ملی به همراه داشته باشد. یکی از تهدیدات جدی مزارع گندم در کشور، بیماری زنگ زرد است؛ بیماری‌ که اگر به موقع کنترل نشود، می‌تواند خسارت جبران‌ناپذیری وارد کند.

دکتر مجتبی اسکندری، مدیر فنی گروه شرکت‌های «اکیدا» در گفت‌وگو با برنامه زنده شبکه برکت به نکات کلیدی و عملیاتی در مدیریت شیمیایی این بیماری پرداخته‌اند که می‌تواند راهنمای ارزشمندی برای کشاورزان و کارشناسان باشد.

👉 مشاهده ویدئو کامل گفت‌وگو در آپارات

اهمیت کنترل بیماری زنگ زرد

راه اصلی و بنیادین مقابله با زنگ زرد، استفاده از ارقام مقاوم گندم است. اما باید به این نکته توجه داشت که مقاومت یک ویژگی دائمی و همیشگی نیست. با گذر زمان، نژادهای جدید عامل بیماری ظاهر می‌شوند و می‌توانند حتی ارقام مقاوم را نیز آلوده کنند.

علاوه بر این شرایط محیطی خاص مانند بارندگی‌های مستمر، رطوبت بالا و هوای خنک می‌تواند موجب تکثیر گسترده عامل بیماری و حتی درگیری ارقام نیمه‌مقاوم یا متحمل شود.

کنترل شیمیایی علاوه بر مهار زنگ زرد، می‌تواند هم‌زمان بیماری‌های قارچی برگی مهم دیگری همچون سپتوریوز و سفیدک پودری را نیز کنترل کند. این موضوع باعث می‌شود سمپاشی برای کنترل زنگ زرد یک اقدام دو یا سه منظوره و بسیار ارزشمند باشد.

چرا در سال‌های اخیر کنترل شیمیایی کمرنگ شد؟

به گفته دکتر اسکندری در برخی مناطق به دلیل استفاده متوالی از ارقام مقاوم و نبود شرایط محیطی مساعد برای گسترش بیماری، اهمیت کنترل شیمیایی در ذهن کشاورزان و حتی برخی کارشناسان کاهش یافته بود. اما تجربه سال‌های اخیر نشان داد که با فراهم شدن شرایط مناسب، اغلب ارقام تجاری کاشته‌شده در معرض آلودگی شدید قرار می‌گیرند. بنابراین، کنترل شیمیایی باید همواره به عنوان بخشی ثابت از برنامه مدیریت مزارع گندم در نظر گرفته شود.

زمان طلایی سمپاشی؛ عامل اصلی موفقیت

یکی از پرسش‌های مهم کشاورزان این است که «چه زمانی باید اولین سمپاشی انجام شود؟» عامل بیماری ابتدا به صورت اسپور روی برگ قرار می‌گیرد، به درون بافت نفوذ کرده و مدتی بدون علامت رشد می‌کند. فاصله بین زمان آلودگی تا بروز علائم همان فرصت طلایی سمپاشی است. از آنجا که آلودگی اولیه با چشم قابل مشاهده نیست باید به منابع آلودگی نزدیک توجه کرد؛ از جمله:

• برگ‌های پایینی بوته‌های گندم در همان مزرعه
• علف‌های هرز اطراف مزرعه
• مزارع آلوده مجاور

اگر این منابع آلوده مشاهده شود و شرایط محیطی (رطوبت بالا، دمای ۱۵ تا ۱۶ درجه سلسیوس و هوای خنک) فراهم باشد باید به سرعت اقدام به سمپاشی کرد.

سه زمان حساس برای کنترل شیمیایی

طبق توضیحات دکتر اسکندری، سه مقطع کلیدی وجود دارد که سمپاشی در آن‌ها بیشترین تأثیر را در حفظ عملکرد خواهد داشت:

۱.حفاظت از برگ سوم

زمانی که برگ سوم از بالا بطور کامل ظاهر شده و برگ دوم در حال بیرون آمدن است، بهترین زمان برای سمپاشی اول است. برگ سوم سهم قابل توجهی در فتوسنتز و تولید ماده خشک دارد.

۲.حفاظت از برگ دوم

وقتی برگ دوم کاملاً ظاهر شده و برگ پرچم در حال بیرون آمدن است، سمپاشی دوم انجام می‌شود.

۳.حفاظت از برگ پرچم و خوشه تازه ظاهرشده

در این مرحله، خوشه گندم تازه نمایان شده و هنوز تا رسیدگی نهایی ۳۰ تا ۴۰ روز باقی مانده است. این زمان برای سمپاشی سوم مناسب است و می‌تواند افت شدید عملکرد را به حداقل برساند.

انتخاب سموم مؤثر

قارچکش‌های توصیه‌شده در دستورالعمل‌های رسمی سازمان حفظ نباتات علاوه بر کنترل زنگ زرد، برای بسیاری از بیماری‌های قارچی برگی دیگر نیز مؤثر هستند. برخی از سموم مجاز شامل:

• تیلت (پروپیکونازول)
• آلتو (سایپروکونازول)
• فولیکور (تبوکونازول)
• آمیستار اکسترا (آزوکسی استروبین+ سیپروکونازول)
• رکس دو (اپوکسی)
• اینوور (پیراکلواستروبین+ پروپیکونازول+ فلوکساپیروکساد)
• آرتیا (پروپیکونازول+ سایپروکونازول)

همه این سموم در صورت مصرف صحیح و با دُز توصیه‌شده، اثرگذاری مناسبی دارند. در صورت کاهش کارآیی یک سم در منطقه، سایر گزینه‌های مجاز را به‌کار ببرید تا از بروز مقاومت قارچی جلوگیری شود..

نکات کلیدی در اجرای سمپاشی موفق

• تکرار سمپاشی در صورت تداوم شرایط محیطی مساعد فراموش نشود.
• در سمپاشی‌های متعدد از تناوب قارچ‌کش‌ها استفاده کنید تا مقاومت ایجاد نشود.
• همیشه از دُز توصیه‌شده استفاده کنید؛ دُز پایین یا بالا هر دو می‌توانند مشکل‌ساز شوند.
• در نظر داشته باشید که کنترل شیمیایی به موقع، سرمایه‌گذاری برای حفظ عملکرد است نه هزینه اضافی.

جمع‌بندی

در شرایطی‌که بخش بزرگی از ارقام تجاری گندم در کشور مستعد آلودگی به زنگ زرد هستند، بی‌توجهی به کنترل شیمیایی می‌تواند منجر به افت شدید عملکرد و خسارت اقتصادی شود. تجربه و دانش علمی دکتر مجتبی اسکندری و مجموعه «اکیدا» نشان می‌دهد که با رعایت زمان‌بندی دقیق، انتخاب سم مناسب و اجرای صحیح اصول سمپاشی، می‌توان عملکرد مزارع را به طرز چشمگیری بالا برد و خسارت ناشی از بیماری را به حداقل رساند.

برای مشاهده توضیحات کامل دکتر اسکندری در برنامه زنده شبکه برکت، می‌توانید ویدئو را از طریق این لینک در آپارات ببینید.